Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, katıldığı canlı yayında ekonomi gündemine ilişkin soruları yanıtladı. YENİ EKONOMİ MODELİ TARTIŞMASI Bakan Nebati, şunları söyledi: 2013 yılına geldiğimizde sadece Gezi olayları yok, bunun öncesinde Türkiye’de faizin ve enflasyonun düştüğü, tek haneye geldiği ortamda bir sorunla karşı karşıya kaldığımızı görüyoruz. Bu sorun ne? Yüksek büyüme için yüksek cari açık. Cari açığın temel nedeni de sıcak para ya da açık borçlanma. Biz 2013’te 400 milyar dolara yakın borçlanmışız. 2013’ten bu yana borçluluk şu anda 445 milyar dolar seviyesinde. Aslında 8 yıldır bununla ilgili bir mücadele sürdürülüyor ancak öğretilmiş yönlendirmeler içinde geri adımlar atılmak zorunda kalınıyor. Gerek 2013’te, gerek 17-25 Aralık, 15 Temmuz, 2018’deki çok açık saldırılar, 2019’da döviz kullanılarak yapılan saldırılar, bütün bunlar birtakım değişikliklere sebep oldu. “ALTYAPIYI TAMAMLAMIŞ ŞEKİLDE GELİYORUZ” Türkiye modeli denmesinin sebebi şu. Biz Güney Kore modeli değiliz, çünkü seçilmiş bir ülke. Çin değiliz, devasa nüfusuyla, aldığı tedbirlerle gelen bir ülke. Biz demokratik gelenekleri olan, serbest piyasaya inanan, kambiyo rejimine sıkı sıkı bağlı olan ve bu geleneği de sürdüren bir modeli ortaya koyuyoruz. Çünkü altyapımız dolu. Altyapıyı tamamlamış şekilde geliyoruz. “FAİZ ARTIRILMALI DİYENLERE TOKAT GİBİ BİR YANIT OLDU” Ülkemiz üzerinde oyun oynanmasını engelliyoruz. Son üç ayda yaşadığımız bir türbülans vardı, başından beri bu bir köpüktür, yapmayın etmeyin, eylemeyin dememiş olmamıza rağmen. Dövizin 18 liralara kadar gelmiş olmasından, Türkiye'nin bütün ortamını sıcak parayla değil, yüksek faizle de gerçekleştirmedik, kendi imkanlarımızla bu hale getirdik. Düne kadar yüksek faiz kesin çözümüdür diyenlere de tokat gibi bir cevap oldu. Yüksek faiz söylemi de aslında öğretilmiş bir yanlıştır. Bu, sıcak paraya karşı doğrudan yatırımı çekecek özel bir model. Sıcak paradan ziyade doğrudan yatırım için gelinmesini istiyoruz. “BANKACILIKTA YENİ ENSTRÜMAN GELİYOR” Sanayiye biz yüksek teknoloji ürünleri olmak kaydıyla destek vereceğiz. Proje bankacılığına giriyoruz. Bankacılıkta yeni bir enstrüman geliyor, proje kredileri. YENİ TEDBİR MESAJI Yaza kalmadan çok hızlı bir değişimi göreceğiz. Güven geldi, itibarımız yeterli, önümüzdeki sürece bakış açısı belli. Türkiye’nin her alanda tecrübesi var. Dolayısıyla bu yazdan itibaren hızlı bir şekilde dönüşümü göreceğiz. Bu yılın sonuna 12 milyar dolar ve aşağısında cari açıkla gidiyoruz. Türkiye Cumhuriyeti'nin yıllık 12 milyar dolar açık ya da fazla vermesinin artık bir problem olmadığı bir döneme girdik. Bunu salgın döneminde çok net bir şekilde gördüğümüz için artık bu modelden geri adım atmıyoruz. Yüksek faiz politikası yok, sıcak para yerine doğrudan yatırım, selektif anlamda proje bankacılığının gerçekleştirildiği, katma değeri yüksek alanların devlet tarafından desteklendiği bir model. Yeni tedbir paketleriyle piyasayı öylesine şaşırtacağız ki, o son üç ayda Türkiye'deki psikolojiyi karamsarlığa dönüştürenlerin kaçacak yer bulamayacakları bir döneme giriliyor. DÖVİZ KURLARI Pazartesi akşamına kadar olan bir köpüktü, köpük gidiyor, optimal noktaya kendisi ulaşacaktır. Spekülasyon vardı, manipülasyon vardı ve en önemlisi yerleşiklerin psikolojisini bozacak karamsarlığın çok hızlı bir şekilde sirayet etmesiydi. Kuşkulu dönemi pazartesi akşamı bitirdik. O gece sabaha kadar dövizle ilgili internet sitelerinin bir kısmının çöktüğünü gördük. Bir gecede 1 milyar dolara yakın satış gerçekleşti. Bir genel başkan çıkıp ’40 milyar dolarla bu işi yürütüyorlar’ demişler. Ne gerek var, kimde var 40 milyar dolar? MB’nin rezervleri pazarda, domates-peynirin satıldığı yerde tartışılır mı? Öyle bir noktaya getirdiler ki herkes MB’nin rezervlerini, doların nereye gideceğini izlemeye başladı. Halbuki dövizin yükselişinden en çok etkilenen Türkiye’de varlık sayısı 1000’i bulmayan büyükler. Döviz borcu olmayanların dövizden etkilenmesi enflasyon aşamasıdır. Enflasyondan en çok etkilenecek olan sabit gelirliler. O akşamdan itibaren aslında modelimizin kabul edildiği, bu modelin başarıya ulaşacağı, köpüğün gitmeye başladığı bir yere doğru gidiyor. Köpük daha gitmedi, gitmeye başladı. Türkiye’de döviz fiyatları herkesi etkiler. Şu anda bireyleri doğrudan ilgilendiren bir durum yok. Öyle bir tedbir aldık ki bireylerin dolar, euro, sterlin borcu olması mümkün değil. “İHANETE VARAN SÖYLEMLERE İNANMAYIN” Türkiye olayları oturup kendi başına izleyecek, elindeki enstrümanları pozitif yönde kullanmayacak kadar beceriksiz bir ülke mi Türkiye’nin aslında potansiyel olarak en güçlü olduğu döneme girdik. Modelimize karşı çıkanlar, ‘Bu iş anca yüksek faizle çözülecek’ diyenler 2 gündür yüksek faizi ağızlarına almıyor. Basında, gazetelerde modeli sahiplenenler, ‘İlk söyleyen benim’ diyenler var. Bu, başardınız demektir. Bireysel yatırımcılara söylüyorum: Spekülatif, manipülatif, ihanete varan söylemlere inanmayın. KUR KORUMALI TL MEVDUATI UYGULAMASI Türkiye’nin borcu şu anda 445 milyar lira. Dolardaki 1 liralık artışın maliyeti 445 milyar lira. 10 liralık artışın maliyeti 4.5 trilyon lira. Bunun yükünü hepimiz çekiyoruz. ‘Hazine zarar edecek’ söylemi altı doldurulmayan bir söylem. Pazartesi ve salıdan itibaren dövizini bozdurup yatıranlar parasını 3, 6 ay karşısında döviz karşılığı olarak alacak. Ey müşteri, biz senin 10 bin doların karşılığını aldık. Vadeni de sakın bozma diyoruz. Vadenin sonunda 10 bin doların nemasıyla birlikte karşılığı TL’yi vereceğiz. 3 ayın sonunda dolar 11 liradan 10 liraya düştü, karşılığı TL olarak 100 bin lira. Sana 100 bin lirayı değil, 10 bin dolar karşılığı TL’yi veriyoruz, artı, nemada biriktirdiğin paranın nemasını da almış oluyorsun. Hazineye olan sorumluluk, bugünkü koşullarda negatif olması mümkün değil. Bunlar burada kalmayacak, devamı gelecek. Türkiye’de yaşayan herhangi bir yerleşik ‘Bugün ben paramı hangi TL enstrümanı üzerinde değerlendireceğim’ diye soracak. ‘Ben TL’mi korumak için dövize mi gideyim’ diye sormayacak. Bu sürekli olarak uygulanacak bir yöntem değil. Bu işin sonunda cari fazla vereceğimiz açık, bundan kaynaklanacak dövizdeki köpüğün gitmesine yönelik beklentimiz, TL’nin normal seyrine döneceği yönünde beklentimiz, en önemlisi bu istikrarı, güveni sağlayacak 3 aylık bir sürenin yatırımcılara da verilmiş olması. “DÖVİZDEKİ KÖPÜKTEN YANAN KÜÇÜK YATIRIMCI OLDU” Sistemi devam ettirmeye karar verirsek 6 ay, 3 ay sonra paranızı alıp devam ettirebilirsiniz. Alt limit 1 lira. Amacımız TL’yi güçlendirmek, böyle bir ortamda niye alt limit olsun ki? Bugün bankalarımız talebe yetişemiyorlar. İnsan insandır; zengin de insandır, fakir de insandır… Özel bankalar dolarizasyondan memnun değil. Özel bankalardan teşekkür alıyoruz ve kararlığımızın ne kadar haklı olduğunu görmüş olmaktan dolayı mutlular. Faiz artırımı olmadan döviz üzerindeki köpüğü alabiliyorsunuz, sıcak parayla bizimle oynayacak şekilde imkan verme zorunluluğunda kalmadınız. Bireylere seslenmek istiyorum: Ne olursunuz oyunlara gelmeyin, manipülatif söylemleri kâle almayın. Ben nereye kadar gideceğini bilmem ama o köpüğü ben almıyorum, piyasa kendisi alıyor ve durmuyor. Dövizdeki köpükten yanan küçük yatırımcı oldu. Döviz alan bireylerle satan bireyler arasında büyük uçurum oluştu. Sabahki tutar 10 milyar TL’ydi, öğleden sonra bu tutar katlanarak gidiyor. FİYATLAR DÜŞECEK Mİ? Döviz fiyatları yükselirken fiyatlamalar beklentilere göre yapılıyor. Dolar yükseliş trendindeyken fiyatları hızlı şekilde değiştiriyorlar. Ama o fiyatların değişimi haksız. Döviz fiyatları düşerken yukarıya elastik, aşağıya inelastik davranırsan karşında bizi bulursun. Piyasa yamaç paraşütü yapıyor. Yamaç paraşütünden düşersiniz. Düşmesinin sebebi olarak bizi göstermeyin sonra. Hazine ve Maliye Bakanlığı piyasaya girdiği zaman piyasanın nasıl bir tedbirler setiyle karşılaşacağını oyuncular çok iyi bilir. Siz bu derecede yamaç paraşütü yapmaya devam ederseniz düşeceksiniz. Enflasyonun yüksek kalmasından bir şey oluşursa bunu piyasadan biliriz. Elbette ki fırsatçı, stokçuyla depo ihtiyacı olanları ayıracağız. Ama fırsata çeviriyorsanız, döviz kurundan zaten çarpıldınız, birilerinin kuyruğuna girdiniz, çarpıldınız. MEMURA VE EMEKLİYE EK ZAM Sabit gelirlilerin hak ve hukukunu koruyacak tedbirler almamız gerekiyor, bu konuda geri adım atmayız. Memurlarımıza gerekli ek artışlar yapıldı. Ücretliler için gereken adımlar atıldı. Kurumlar Vergisi’nde düşüş yapıyoruz, KDV’de önemli düzenlemeler yapıyoruz, güzel şeyler olacak. Bu çalışmaların neticelerinde enflasyon beklentimiz aşağı yönlüdür. Emeklilerimiz için de ilgili bakanlıklarımız, arkadaşlarımız çalışıyor. Bununla ilgili yapılacak iyileştirmenin emeklilerimizi mutlu edecek bir iyileştirme olacağına inanıyorum. “YASTIK ALTINDA YAKLAŞIK 5 BİN TON ALTININ EKONOMİYE KAZANDIRILMASI HEDEFLENİYOR” Bakan Nebati, Twitter hesabından yaptığı paylaşımda “Yastık altında tahmini 5 bin ton altının (280 milyar dolar), ekonomiye kazandırılması hedeflenmektedir” dedi. Nebati, yaygın proje bankacılığına ilişkin ise “Bankaların kredi tahsisi ve izlemesine ilişkin uluslararası standartlara uygun sistemlerin kurulması, veriye, risk analizine ve bilgiye dayalı kredi kullandırımının sağlanması hedeflenmektedir” ifadelerini kullandı.